Nelle
Nelle Harper Lee urodziła się 28 kwietnia 1926 roku jako najmłodsze z czworga dzieci Amasy Colemana Lee i Frances Cunningham Finch Lee. Dorastała w Monroeville, miasteczku w południowo-zachodniej Alabamie. Jej ojciec był prawnikiem, który w latach 1926-1938 zasiadał w stanowej legislaturze.
Jako dziecko Lee była chłopczycą zakochaną w książkach. Przyjaźniła się z Trumanem Capotem, pamiętanym dziś jako jeden z najznakomitszych amerykańskich pisarzy. Do Monroeville przyjechał w wieku 4 lat, by zamieszkać z ciotką. Szybko znalazł wspólny język z panną Lee. Jej ojciec kupił dla nich maszynę do pisania, na której Truman i Nelle zapisywali rozmaite historie. Ich więź była niezwykle silna nie tylko dzięki miłości do literatury, ale też dlatego, że dziewczyna często broniła przyjaciela przed atakami agresywnych rówieśników.
Po ukończeniu szkoły publicznej w Monroeville Nelle przez rok uczęszczała do Huntingdon College, prywatnej szkoły dla kobiet w Montgomery, a następnie przeniosła się na University of Alabama. Potem trafiła na Uniwersytet Oksfordzki. Wróciła na University of Alabama, aby studiować prawo, ale z kierunku zrezygnowała.
W 1949 roku przeprowadziła się do Nowego Jorku, gdzie pracowała w Eastern Air Lines i British Overseas Airways, zajmując się rezerwacjami biletów. Podczas pobytu w Wielkim Jabłku napisała kilka esejów i opowiadań, ale żadne z nich nie zostało opublikowane. Jej agent zachęcił ją do rozwinięcia jednego z opowiadań w powieść. W 1956 roku przyjaciele Lee – Michael i Joy Brown – wręczyli jej kopertę z pieniędzmi stanowiącymi równowartość rocznej pensji i notatką o następującej treści: „Masz rok wolnego od pracy, aby napisać, co tylko zechcesz. Wesołych Świąt”.
Pierwszą wersję powieści przesłała do swojej nauczycielki angielskiego z liceum, Gladys Watson. Dopiero później, w 1957 roku, manuskrypt trafił do J. B. Lippincott Company. Chociaż redaktorzy uznali tekst za niedopracowany, dostrzegli potencjał i zachęcali młodą autorkę, by powieść doszlifowała. Trochę to trwało, zwłaszcza że w międzyczasie pomagała Trumanowi Capote’owi w zbieraniu materiałów do jego głośnej powieści „Z zimną krwią”. Jednak w 1960 roku, z pomocą redaktora Tay Hohoffa, książka „Zabić drozda” autorstwa Harper Lee trafiła na rynek wydawniczy. Pisarka, wdzięczna pani Watson za wsparcie, zaprosiła nauczycielkę na wycieczkę do Anglii.
„Zabić drozda”
Akcja powieści „Zabić drozda” toczy się w latach 30. XX wieku w miasteczku Maycomb w Alabamie, podczas Wielkiego Kryzysu. Główna bohaterka, Jean Louise „Skaut” Finch, dorasta wraz z bratem Jemem pod opieką ojca, Atticusa. Atticus Finch jest prawnikiem, który podejmuje się obrony Toma Robinsona, czarnoskórego mężczyzny oskarżonego o gwałt na białej kobiecie. Mimo że adwokat udowadnia niewinność Toma, ława przysięgłych wydaje niesprawiedliwy wyrok. Ma to tragiczne konsekwencje.
Jest też drugi wątek powieści: fascynacja dzieci (Skaut, Jema oraz ich przyjaciela Dilla) tajemniczym sąsiadem, Boo Radleyem. Powieść ukazuje złożoność ludzkiej natury i problematyczne aspekty sprawiedliwości społecznej i uprzedzeń.
Po premierze chwalono książkę za narrację z perspektywy dziecka, a także za głębokie, odważne i bezprecedensowe podejście do tematu rasizmu. Rok po opublikowaniu powieści sprzedano 500 000 egzemplarzy i przetłumaczono ją na 10 języków. W 1961 „Zabić drozda” uhonorowano Nagrodą Pulitzera. W 1962 sukces odniosła ekranizacja z oscarową rolą Gregory’ego Pecka. Dziś powieść Harper Lee nadal budzi kontrowersje, a w kilku stanach została zakazana – między innymi z powodu „rasistowskiego języka” czy sformułowań „nieodpowiednich dla młodego czytelnika”. W Teksasie książka znalazła się na liście zakazanych tytułów w ramach prób ograniczenia dostępu do kontrowersyjnych dzieł w bibliotekach szkolnych i publicznych. Jednak, zdaniem wielu krytyków i czytelników, „Zabić drozda” to jedna z najważniejszych pozycji w dziejach amerykańskiej literatury, cenna przede wszystkim ze względu na antyrasistowskie przesłanie.
Pannę Finch wiele łączy z Harper Lee. Mała bohaterka „Zabić drozda”, podobnie jak autorka powieści, wychowywała się w Alabamie, w małej miejscowości, w czasach Wielkiego Kryzysu. Zarówno Atticus Finch, jak i Amasa Coleman Lee byli prawnikami, a ich córki stały się obserwatorkami głośnych procesów sądowych i świadkami społecznej niesprawiedliwości, co odcisnęło na nich piętno.
Gorzki posmak sukcesu
Sukces „Zabić drozda” wpłynął na relację Harper Lee i Trumana Capote’a. Pisarzowi – mimo że sam namawiał przyjaciółkę do pisania – wcale nie odpowiadało, że nagle stała się sławna. Czuł się przyćmiony. Jego ciągoty do narkotyków i alkoholu, snobizm oraz narcyzm zniszczyły wieloletnią przyjaźń.
Niektórzy uważają, że po znakomitym debiucie Harper Lee czuła tak ogromną, wręcz paraliżującą presję prowadzącą do blokady twórczej. Sama Lee od czasu do czasu tłumaczyła, dlaczego nigdy nie opublikowała kolejnej książki. Twierdziła, że rozgłos wokół „Zabić drozda” był dla niej przytłaczający i że wszystko, co miała do powiedzenia, zawarła w tym jednym dziele. Jednak 55 lat po premierze pierwszej powieści wydała drugą. „Idź, postaw wartownika” z 2015 roku to dobrze przyjęta kontynuacja „Zabić drozda”.
Pisarka nie znosiła sławy będącej konsekwencją sukcesu literackiego. Przez większość swojego życia pozostawała odludkiem, odmawiając wywiadów i unikając wydarzeń publicznych. W stosunku do wielu osób była podejrzliwa, zakładając, że chcieli się z nią zaprzyjaźniać ze względu na ewentualne korzyści. Gdy była już w zaawansowanym wieku, ochroniarz stał na straży domu opieki, aby uniemożliwić niechcianym gościom dostęp do pisarki.
Harper Lee zmarła 19 lutego 2016 roku w Monroeville, gdzie znana była jako „pani Nelle”. Nigdy nie wyszła za mąż, nie miała dzieci. Na temat jej życia pozostało wiele pytań bez odpowiedzi. Można snuć domysły, zastanawiać się, czy Harper Lee rzeczywiście była nieszczęśliwie zakochana w agencie literackim Maurisie Crainie i dlaczego tak długo wstrzymywała się z kolejną publikacją. Ale można też uszanować jej potrzebę chronienia prywatności i myśleć o niej jako fascynującej enigmie.
Więcej o sylwetkach kobiet znajdziecie tutaj.
