Maria Chwalibóg. Najpierw był teatr
Przyszła aktorka urodziła się 4 lutego 1933 roku w Warszawie. Wychowywana w rodzinie ziemiańskiej pierwsze lata życia spędziła z braćmi i siostrą w majątku rodziców w Mysłowie (powiat łukowski). Tam beztroską sielankę przerwała wkrótce groza II wojny światowej. W pierwszych dniach największego konfliktu zbrojnego świata bombardowano dom, w wyniku czego zginął najmłodszy brat Marii, kilkumiesięczny Tadeusz. Spowita tragedią rodzina uciekła do Warszawy dopiero w 1944 roku, a po wyzwoleniu przeniosła się do Łeby.
Dramatyczne doświadczenia wojenne, które naznaczyły rodzinę, zdawały się popychać jej najmłodszych członków w kierunku sztuki niosącej ukojenie wielu zmagającym się z własnymi demonami. Siostra Marii, Elżbieta Chwalibóg, ukończyła trójmiejską Akademię Sztuk Pięknych i zaangażowała się w pracę w teatrze BIM-BOM, w którym poznała legendarnego Zbigniewa Cybulskiego (do ich ślubu doszło w 1960 roku).
Sama Maria ukończyła natomiast w 1956 roku Państwową Wyższą Szkołę Teatralną w Łodzi. Wtedy też poznała swojego przyszłego męża, aktora znanego z „Czterdziestolatka”, Andrzeja Kopiczyńskiego. Wkrótce jej talent wybrzmiał w pełni na teatralnych deskach. Jej specjalnością były kreacje dramatyczne i te utrzymane w naturalistycznym tonie. Występowała w teatrach w Białymstoku, Bydgoszczy, Szczecinie i Koszalinie, a także warszawskich: Teatrze Narodowym, Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Teatrze na Woli oraz Dramatycznym.
Maria Chwalibóg na srebrnym ekranie
Aktorka święcąca pierwsze triumfy w teatrze wkrótce zadebiutowała także na dużym ekranie. Już w 1956 roku pojawiła się w epizodach przy okazji komedii „Nikodem Dyzma” i dramatu sensacyjnego „Cień”, ale najlepsze role filmowe były dopiero przed nią. W międzyczasie, dzieląc zobowiązania między sceną a kinem, Maria Chwalibóg wyrastała ponadto na ulubienicę polskich telewidzów za sprawą ról w serialach czy spektaklach telewizyjnych. Pojawiła się w kultowych produkcjach „07 zgłoś się” i serialu „Dom”.
Kreowała ponadto dalszoplanowe role w filmach „Matka Joanna od Aniołów” (1960) jako karczmarka Antosia, „Poszukiwany, poszukiwana” (1972), gdzie zagrała Karpielową czy „Brunet wieczorową porą” (1976) – sportretowała tu sąsiadkę Romanów. Wciąż odnosiła sukcesy teatralne. W 1968 roku otrzymała nagrodę za rolę Elżbiety w „Ryszardzie III” podczas Festiwalu Teatrów Polski Północnej w Toruniu.
„Kobieta samotna”. Największa rola Marii Chwalibóg
Prawdziwy przełom w ekranowej karierze Marii nastąpił wraz z brawurowym występem w dziele Agnieszki Holland „Kobieta samotna”. Film powstał w 1981, ale na premierę musiał czekać kolejne sześć lat ze względu na sytuację polityczną ówczesnej Polski – wraz z wprowadzeniem stanu wojennego zaostrzono cenzurę, a film będący surowym osądem PRL-owskiej rzeczywistości trafił na półki. Obraz Holland dotyka problematyki oddziaływania czasu „wielkich przemian” na jednostkę, zwykłego człowieka, pogrążonego w beznadziei codzienności. To film przejmujący, podyktowany naturalizmem i pesymizmem. Janusz Wróblewski tak pisał o produkcji w magazynie „Kino”:
„(Kobieta samotna mówi) o upodleniu, niszczeniu godności i podważaniu prawa do istnienia lekceważonej i spychanej na margines najbardziej bezbronnej części społeczeństwa. (…) Stosunek Holland do rzeczywistości jest nacechowany etycznie. Wspólnota, jak pokazuje reżyserka, rozpada się wprost proporcjonalnie do procesu zobojętnienia ludzi na żądanie wartości i sensu”.
„Kobietę samotną” po latach wciąż docenia międzynarodowa krytyka. W 2019 roku brytyjski „The Observer” umieścił utwór Agnieszki Holland na liście 25 filmów definiujących europejskie kino. Nie tylko realistyczna forma i traktująca o problematyce społeczno-politycznej fabuła zwracały uwagę. Doceniono również odtwórców głównych ról – Marię Chwalibóg jako samotnie wychowującą synka listonoszkę Irenę, która stara się przetrwać w gorzkiej, komunistycznej rzeczywistości oraz Bogusława Lindę portretującego niepełnosprawnego Jacka nawiązującego tragiczny romans z bohaterką. Zarówno Chwalibóg, jak i Linda za swoje kreacje otrzymali prestiżowe nagrody dla najlepszych aktorów pierwszoplanowych na 13. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni z 1988 roku.
Nie żyje Maria Chwalibóg
Po „Kobiecie samotnej” Maria Chwalibóg znalazła się na szczycie, zdobywając uznanie krytyków i sympatię publiczności. Później przyszły jeszcze role w filmach „Oszołomienie”, (1988), „Łabędzi śpiew” (1988) i „Korczak” (1990). Pamiętamy ją również ze wspaniałych spektakli telewizyjnych m.in. „Jej mężowie” (1991) oraz „Cyd” (1995). W 2005 roku aktorka wystąpiła w szwedzkim dramacie ukazującym losy Żydówki podczas II wojny światowej „Podróż Niny”. Po raz ostatni mogliśmy ją zobaczyć na dużym ekranie przy okazji „Carte Blanche” (2015) w roli matki Kacpra. W 2019 roku artystka otrzymała Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.
Maria Chwalibóg odeszła 15 marca br., o czym poinformował w mediach społecznościowych aktor Tadeusz Chudecki i serwis Filmpolski.pl. Fenomenalna artystka sceny i polskiego ekranu miała 91 lat. Składamy wyrazy współczucia najbliższym pani Marii.
Źródła:
Janusz Wróblewski, Kamienny świat, „Kino” 1989, nr 6.
FilmPolski.pl – Maria Chwalibóg
Wspólne życie nie było im pisane, rozstali się przez zazdrość. Historia miłości Andrzeja Kopiczyńskiego i Marii Chwalibóg | Viva.pl
