Uniwersytet Morski w Gdyni to szkoła z ponad 100-letnią tradycją. 17 czerwca 1920 roku podpisany został rozkaz generała Józefa Leśniewskiego powołujący Szkołę Morską, a już 8 grudnia miało miejsce uroczyste i oficjalne otwarcie Szkoły Morskiej z siedzibą w Tczewie, w budynku dawnego Gimnazjum Żeńskiego.
Powstanie Szkoły Morskiej miało strategiczne znaczenie w odradzającej się Rzeczpospolitej, z dostępem do morza i budującym się portem w Gdyni. Potrzebni byli wykwalifikowani specjaliści do obsługi polskiej floty, a chętnych do nauki było bardzo wielu.
W 1926 roku podjęto decyzję o budowie nowej siedziby dla szkoły, a nawet dla kompleksu szkół zawodowych: Szkoły Morskiej, Szkoły Handlu Morskiego i Techniki Portowej, Szkoły Budowlano-Drogowej, Szkoły Rzemieślniczo-Przemysłowej, Szkoły Jungów. Ponadto w ramach kompleksu zakładano budowę bursy, mieszkań dla profesorów, warsztatów. Do przygotowania projektu siedziby uczelni zaproszono wybitnego architekta Wacława Tomaszewskiego. Kształcił się on w Niemczech, podróżował wiele po Włoszech, był już dojrzałym architektem, stąd w jego projektach widoczne jest nawiązanie do klasycyzmu. Sprawnie wplatał go w modernizm, który projektował, upraszczając detal i ornamenty i zachowując klasyczne zasady kompozycji.
Wacław Tomaszewski zaprojektował w Gdyni m.in. budynki Urzędu Rybackiego, Dworca Głównego PKP, Dworca Morskiego (gdzie według jego projektu zostały zrealizowane jedynie wnętrza). Kampus Szkoły Morskiej był jego największym projektem i pierwszym w Gdyni.
„W 1928 r. Tomaszewski otrzymał zlecenie projektowe Zespołu Szkół Zawodowych na Grabowie w Gdyni. Było to największe autorskie zlecenie architektoniczne w jego karierze zawodowej i od czasu pracy nad tym projektem przeniósł się z Warszawy do Gdyni. To imponujące wielkością, prestiżowe zadanie rozumiał Tomaszewski jako monumentalne, silnie osiowe rozwiązanie architektoniczno-przestrzenne. Centrum całego układu stanowił gmach Szkoły Handlu Morskiego i Techniki Portowej, usytuowany przy otwartym na Szosę Gdańską dziedzińcu, zamkniętym z prawej strony gmachem Państwowej Szkoły Morskiej, z lewej zaś gmachem Bursy. Kompleks zawierał również domy mieszkalne dla profesorów oraz warsztaty szkolne.” – pisze Ewa Maria Wolańska w publikacji „Architekt Wacław Tomaszewski (1884-1969). Architektura jako autobiografia.”
Monumentalna forma, podniosły charakter były charakterystyczne dla architektury dwudziestolecia międzywojennego. I taki jest kampus dzisiejszego Uniwersytetu Morskiego w Gdyni. Do wykończenia elewacji zaprojektowanych budynków wykorzystano cegłę cementową. W ten sposób architekt chciał się odciąć od czerwonej architektury poniemieckiej w Gdańsku. Gdynia był pionierką, miała nowe wzorce, nową architekturę. Szara cegła była idealnym materiałem, by sprostać tym założeniom.
Obiekt ten powstał w latach 1928-1930. 8 grudnia 1930 roku dokonano uroczystego otwarcia i poświęcenia nowego gmachu Państwowej Szkoły Morskiej w Gdyni.
„W nowym gdyńskim obiekcie stworzono zaplecze naukowo-dydaktyczne z prawdziwego zdarzenia. W głównym gmachu znalazły się gabinety fizyki, elektrotechniki, chemii, materiałoznawstwa, także pracownie dewiacji, nawigacji, radiotechniki, radiotelegrafii z krótkofalową stacją nadawczą. Uruchomiono stację meteorologiczną oraz pracownię dla robót linowych i żaglowych. Gabinety naukowe, pracownie, warsztaty mechaniczne z kuźnią i ślusarnią zlokalizowane zostały w specjalnie zaprojektowanym budynku.” – czytamy na stronie uczelni.
Projekt przygotowany przez Tomaszewskiego nie został zrealizowany w całości. Kryzys gospodarczy i brak środków finansowych były prawdopodobnie tego przyczyną.
W czasie II wojny światowej kompleks pełnił funkcje szpitala i koszar. W 1945 roku przywrócono działalność Państwowej Szkoły Morskiej. W 1969 roku uczelnia została przekształcona w Wyższą Szkołę Morską, w 2001 powołano Akademię Morską w Gdyni. Obecnie, od 2018 roku, szkoła ma status Uniwersytetu Morskiego.
W 1987 roku zespół obiektów Szkoły Morskiej został wpisany do rejestru zabytków.
W 2009 roku rozpoczęły się prace konserwatorskie całego kampusu, które trwają do dziś. Są już na ukończeniu, jednak jeszcze kilka prac pozostało do wykonania. To największa rewitalizacja, w ramach której poprawiono elewacje wszystkich budynków kampusu, a także ich wnętrza.
W listopadzie miałam przyjemność odwiedzić kampus. Stowarzyszenie Zabytkowa Gdynia zorganizowało spacer pod tytułem „Modernistyczny kampus Uniwersytetu Morskiego w Gdyni – jedną z największych w Polsce renowacji”. Spacer był poprzedzony wykładem na temat rewitalizacji kampusu, obie części poprowadziła Anna Nowakowska, konserwatorka pracująca od kilkunastu lat nad tym projektem. Jak wspominała podczas wykładu skala tego przedsięwzięcia stanowiła ogromne wyzwanie, projekt renowacji był poprzedzony wieloma badaniami i ekspertyzami. Niełatwe było też poszukiwanie surowca, który można było wykorzystać na uzupełnienie braków w elewacji.
Adres: ul. Morska 81/87 w Gdyni. Polecam odwiedzić to miejsce. Kampus robi wrażenie!
Aleksandra Karkowska – autorka międzypokoleniowych książek „Banany z cukru Pudru”, „Na Giewont się patrzy”, „Marsz, marsz BATORY”, „Mewa na patyku”, „FOTO z misiem”. Od 2015 roku prowadzi Oficynę Wydawniczą Oryginały. Absolwentka Polskiej Szkoły Reportażu. Działa społecznie na warszawskiej Sadybie. Kocha fotografię i podróże.
Więcej o kulturze i sztuce znajdziecie tutaj.
