***
Mająca już za sobą lata świetności, uzdrowiskowa miejscowość Wyżne Rużbachy (Drużbaki Wyżne, słow. Vyšné Ružbachy) leży w znajdującym się między Tatrami a Pieninami paśmie Magury Spiskiej, 30 km od granicy z Polską, na wysokości 623 m n.p.m. Przyczyną powstania samej miejscowości oraz uzdrowiska były bogate źródła wody termalnej należącej do rodziny wód hydro-węglanowo-siarczanych i wapniowo-magnezowych. Pierwsze wzmianki o uzdrowisku pochodzą z 1549 roku. Już wtedy ciepłe źródła wody termalnej używane były w balneologii, która jest działem fizjoterapii, zajmującej się zabiegami rehabilitacyjnymi z wykorzystaniem gazów, borowin i wód leczniczych w różnych temperaturach.
W uzdrowisku wypoczywała głównie polska i węgierska szlachta. W 1882 roku budynki odkupił i zmodernizował hrabia Andrzej Zamoyski, a po jego śmierci uzdrowisko odziedziczył jego najmłodszy syn Jan wraz z żoną Izabelą de Bourbon. W tych czasach Wyżne Rużbachy były jednymi z najnowocześniejszych uzdrowisk w Słowacji, o czym przypomina urokliwy park z licznymi ścieżkami spacerowymi, zbudowany z trawertynu Biały Dom, będący kopią jednego z pałaców w Monte Carlo i drewniane pensjonaty w stylu szwajcarskim. Po wojnie uzdrowisko przeszło w ręce państwa i uległo stopniowemu zapomnieniu.
***
Obecnie uzdrowisko powoli odzyskuje dawną świetność. Na jego terenie znajduje się kąpielisko termalne z pięcioma otwartymi basenami, które zasilane jest wodą ze źródła „Izabela”, nazwanego tak na cześć Izabeli, żony Jana Zamojskiego. Do dyspozycji kuracjuszy jest również kryty basen termalny czynny cały rok oraz wiele obiektów oferujących zabiegi wellness oraz balneologiczne, leczące choroby układu nerwowego, narządu ruchu i płuc.
Przy okazji pobytu w kąpielisku w Wyżnich Rużbachach obowiązkowo trzeba zobaczyć tutejszy unikatowy obiekt przyrodniczy, czyli trawertynowe jeziorko Krater, znajdujące się w parku zdrojowym. Powstało ono nie w wyniku aktywności wulkanicznej, ale w wyniku zapadnięcia się kop trawertynowych, które tworzą się wokół bogatych w wapń źródeł termalnych. Dla wyjaśnienia – trawertyn to skała osadowa, powstająca w wyniku wytrącania się węglanu wapnia podczas wypływania wód podziemnych na powierzchnię. Na Słowacji nie istnieje drugi podobny krater wypełniony wodą. W Rużbachach są jeszcze 4 inne jeziorka, które są jednak suche. Z krateru Smerdzonka do dziś ulatnia się tlenek węgla, dlatego nazywany jest on także Jamą Śmierci.
***
Znajdujące się w Wyżnych Rużbachach jezioro Krater jest najbardziej znanym i największym jeziorem trawertynowym na Słowacji, a nawet w całej Europie Środkowej. Z tablicy informacyjnej stojącej obok jeziorka dowiadujemy się, że napełniane jest ono wodą termalno-mineralną o temperaturze około 24 stopni ze źródła „Izabela”, które wypływa na powierzchnię w środku kopy trawertynowej na głębokości około 4 metrów. Jeziorko ma głębokość 3 metrów, średnicę 20 metrów i powierzchnię 284 metrów kwadratowych, a woda w nim przybiera zachwycającą seledynowo-błękitną barwę.
Temperatura wody oraz wyjątkowo silna mineralizacja powoduje, że Krater nie zamarza nawet w zimie, gdyż dwutlenek węgla dostaje się do wody przez szczeliny w dnie. Woda mineralna zasilająca jeziorko jest mocno nasycona węglanem wapnia, który osadzając się na krawędzi krateru buduje wyraźnie rozwinięty pierścień brzegowy, na którym można usiąść przed wskoczeniem do wody. Z jeziorka wypływa uroczy potoczek, tworząc poniżej niewielki seledynowy wodospad. Przy brzegu jeziorka stoi domek szwajcarski, w którym kiedyś była restauracja, a dziś jest wypożyczalnia rowerów.
***
Jeziorko Krater znajduje się w strefie ochronnej Pienińskiego Parku Narodowego i jako twór przyrodniczy jest prawnie chronione od 1967 roku. W miejscu tablicy sprzed wielu lat zakazującej kąpieli, obecnie znajduje się napis: ,,Kąpiel na własną odpowiedzialność”. Brak zakazu powoduje, że jeziorko przyciąga wielu tutejszych mieszkańców i turystów, mogących bez żadnych opłat zanurzyć się w naturalnie ciepłej, leczniczej wodzie. Bez wątpienia kąpiel w jeziorku jest doskonałym odpoczynkiem po górskich wędrówkach po okolicy lub jeździe na stoku, gdyż szlaków turystycznych i wyciągów narciarskich tu nie brakuje. W okresie zimowym para wodna unosząca się nad zaśnieżoną okolicą przypomina Islandię, przyciągając amatorów zewnętrznych kąpieli i orzeźwiającego, górskiego powietrza.
Wyżne Rużbachy ze swoim klimatem, krajobrazem i trawertynowym jeziorkiem są idealnym miejscem do wypoczynku przez cały rok. Warto tu zajrzeć dla zdrowia i relaksu, gdyż źródła termalne uzdrawiają ciało, natomiast otaczająca je przyroda – uspokaja duszę.
