Warszawa
Maria Skłodowska przyszła na świat 7 listopada 1867 roku w Warszawie w Królestwie Polskim (tzw. Kongresówce) połączonym wówczas unią personalną z Imperium Rosyjskim. Dorastała w rodzinie nauczycielskiej wywodzącej się z drobnej szlachty. Jej ojciec, ateista, uczył fizyki i matematyki, natomiast matka, katoliczka, była przełożoną pensji dla dobrze sytuowanych dziewcząt.
Rodzice wychowywali Marię i czwórkę jej rodzeństwa w idei pozytywizmu, a także patriotycznym duchu. W wieku nastoletnim dziewczynka dotkliwie przeżyła rodzinną tragedię. Najpierw zmarła jej najstarsza siostra chorująca na tyfus, potem gruźlica przedwcześnie odebrała matkę. Maria zachorowała na depresję, a doświadczenie straty sprawiło, że podobnie jak ojciec zwróciła się w kierunku ateizmu. Tak zostanie już do końca – wiarę zastąpią jej potwierdzone naukowo fakty i dociekliwość w poznawaniu rzeczywistości.
Zakochany Paryż
Maria i jej siostry od początku wyróżniały się bystrym umysłem, pracowitością i determinacją. Wychowywane w duchu poszanowania dla wyższego wykształcenia, same marzyły o studiach. Czasy nie były jednak łaskawe dla kobiet – polskie uniwersytety zaczęły przyjmować studentki dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Ambitne panny Skłodowskie podjęły decyzję o kształceniu się w postępowej Francji. Jako pierwsza do Paryża pojechała starsza siostra Marii, Bronisława, która po zdobyciu dyplomu lekarskiego przyjęła Marię pod swój dach.
Od 1891 roku Maria Skłodowska studiowała na Sorbonie, gdzie uzyskała licencjat nauk fizycznych i matematycznych. W tamtym czasie poznała też fizyka Pierre’a Curie. Połączyła ich nie tylko więź emocjonalna, ale też oddanie sprawom nauki. Pierre dołączył wkrótce do badań Marii związanych ze zjawiskiem promieniotwórczości odkrytym przez Henriego Becquerela.
Z Pierrem pobrali się w 1895 roku, a Maria przyjęła francuskie obywatelstwo. Ślub miał charakter cywilny ze względu na ateizm uczonej. W podróż poślubną do Bretanii wyruszyli na… rowerach. Z czasem doczekali się dwóch córek: fizykochemiczki i przyszłej laureatki Nobla w dziedzinie chemii Irene Joliot-Curie oraz dziennikarki i autorki m.in. biografii „Maria Curie” Eve Curie Labouisse.
Polon i rad
Małżeństwo prowadziło intensywne prace naukowe w laboratorium. Wkrótce Maria wpadła na trop nowego pierwiastka promieniotwórczego i wraz z Pierrem opracowali metodę wskaźników promieniotwórczych. Dzięki nim określili zdolności odkrytego pierwiastka. Nazwali go na cześć Polski – polon.
W 1898 roku opublikowali wspólnie dzieło naukowe donoszące o przełomowym odkryciu. W kolejnym roku wraz z Gustavem Bemontem przedstawili rezultat dalszych badań, w wyniku których wyodrębnili kolejny pierwiastek chemiczny – rad.
Maria i Pierre tworzyli szczęśliwe małżeństwo uczonych. Ich odkrycia odbiły się szerokim echem w świecie nauki. W 1903 roku wraz z Henrim Becquerelem otrzymali Nobla z dziedziny fizyki, co uczyniło Marię pierwszą kobietą odznaczoną w historii tej nagrody. W tym samym roku Skłodowska-Curie uzyskała doktorat i niedługo później objęła kierownictwo nad laboratorium Katedry Fizyki na Sorbonie. Samą katedrą kierował zaś Pierre Curie.
Nagła śmierć Pierre’a Curie
Niestety radość państwa Curie nie trwała długo – trzy lata później Pierre zginął w wyniku potrącenia przez konny wóz ciężarowy. Miał 47 lat. Utrata ukochanego, przyjaciela i naukowego współpracownika załamała Marię. Przez kolejny rok noblistka prowadziła „Dziennik żałobny”, w którym przelewała na karty własny ból i samotność.
Pogrążona w żałobie Maria Skłodowska-Curie rzuciła się w wir pracy. Postanowiła poświęcić się dalszej pracy naukowej. Objęła katedrę po tragicznie zmarłym mężu. Z czasem jako pierwsza kobieta została profesorem na Sorbonie. Ale to nie wystarczyło, aby przyjęto ją do Francuskiej Akademii Nauk. Kandydaturę Marii odrzucono jedynie z powodu faktu bycia kobietą. Na otarcie łez przyszedł jednak drugi, tym razem samodzielny Nobel przyznany w 1911 roku z dziedziny chemii za odkrycie polonu i radu.
Ostatnie lata podwójnej noblistki
Ze środków noblowskich Maria zainicjowała budowę Instytutu Radowego w Paryżu. W międzyczasie godziła rolę uczonej i samotnej matki, dbając o wszechstronne wykształcenie córek oraz ich znajomość języka polskiego. Nie zapominała ponadto o własnej ojczyźnie. Do paryskiego laboratorium zapraszała polskich stypendystów, a w 1932 roku otworzyła Instytut Radowy w Warszawie.
Hojnej postawy dowiodła już w czasie I wojny światowej. Zaangażowana w działania wojenne Skłodowska-Curie zorganizowała aparaty rentgenowskie, które przewożone ciężarówkami diagnozowały urazy żołnierzy w warunkach polowych.
Była aktywna naukowo do końca, pracując w swoim Instytucie. Zmarła 4 lipca 1934 roku z powodu anemii aplastycznej. Jej stan zdrowia w ostatnich latach niszczyła ponadto choroba popromienna. W 1995 roku szczątki jednej z najwybitniejszych uczonych swej epoki i jej męża Pierre’a spoczęły w paryskim Panteonie obok pozostałych zasłużonych dla Francji.
Źródła:
J.R. Kowalczyk, „Maria Skłodowska-Curie – Noblowska pionierka”, Culture.pl (Dostęp: 5.11.2024).
- Urbanik-Kopeć, „Maria Skłodowska-Curie (1867-1934)”, nauka.tvp.pl (Dostęp: 5.11.2024).
- K. Wróblewski, „Z miłości do matki. Maria Skłodowska-Curie”, ipn.gov.pl (Dostęp: 5.11.2024).
Więcej o sylwetkach kobiet znajdziecie tutaj.
