Którędy biegła linia K? W którym dziesięcioleciu nagrano ponad trzy i pół tysiąca tang? Jak daleko z Warszawy na Jamajkę? Gdzie stoją domy z betonu, w których nie ma wolnej miłości?
Na kartach Piosenek warszawskich przewija się ferajna barwnych postaci, prawdziwych, zmyślonych i legendarnych. Spotykają się Czarna Mańka i Olga z ulicy Mandarynki, Tata Tasiemka i Papa Jawor, Krwawy Wiktor i hetman Piotr Ożarowski, jubilat Jarzyna i Rum-Helka, ekipa z Ursynowa i łobuzy z Kercelaka. Występują Czesław Niemen, Molesta, Agnieszka Osiecka, Stanisław Grzesiuk, Irena Santor, Andrzej Włast, sanah, Władysław Szpilman, Dezerter, Orkiestra Uliczna z Chmielnej, Wojciech Młynarski, Hemp Gru… ponad klasami społecznymi, stylami muzycznymi, granicami dzielnic i wiekami złożonej historii Warszawy. Od pieśni z końca XVIII wieku o insurekcji kościuszkowskiej po kawałek z 2023 roku, w którym raper Kaz Bałagane pyta „Jak żyć w WWA?”.
Muzeum Warszawy przedstawia Piosenki warszawskie. Antologię tekstów. Autorka koncepcji książki i redaktorka tomu Julia Odnous-Pawlińska zaprosiła do współpracy wyjątkowe trio. Bartek Chaciński, Jacek Hawryluk i Jan Emil Młynarski dokonali wyboru 77 piosenek, które mówią o Warszawie – dosłownie, w przenośni i w sugestii. Każdemu tekstowi towarzyszy krótki komentarz o kontekście powstawania utworów, osadzający je również w historii muzyki nie tylko warszawskiej, lecz także polskiej, a nawet światowej.
Dlaczego tak wiele utworów opowiada o Warszawie? Czy piosenkę warszawską można łatwo zdefiniować i czy da się opisać jej dzieje? Kulturoznawczą i historyczną perspektywę dodają teksty Piotra Kubkowskiego, Agnieszki Karpowicz i Igora Piotrowskiego, z zespołu Pracowni Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej Uniwersytetu Warszawskiego. Noty rozdziałowe, Wprowadzenie i Posłowie pozwalają spojrzeć na piosenkę, jako poezję miejskiej nowoczesności, prześledzić przemiany jej głównych tematów czy ewolucję języka. Przedstawione zostają także najważniejsze postaci tworzące i wykonujące piosenki, studia nagraniowe, sceny teatralne czy kabaretowe.
Wojciech Pawliński jest twórcą szaty graficznej książki, a także wyjątkowych ilustracji do każdego tekstu piosenki, które celnie oddającą nie tylko treść, ale i klimat utworu. Błyskotliwy humor, wyczucie detalu, rozpoznawalny, geometryczny styl i intensywne kolory sprawiają, że piosenki ożywają i pobudzają wyobraźnię.
– Piosenki warszawskie to nie śpiewnik czy zbiór kanonicznych utworów lub próba opisania historii piosenki warszawskiej. Teksty piosenek potraktowane zostały jako wypowiedzi literackie, będące wyrazem i nośnikiem różnorodnych wizji miasta, powstałe w różnych okolicznościach historycznych i społecznych – wyjaśnia Julia Odnous-Pawlińska, twórczyni koncepcji książki i jej redaktorka. – W antologii znalazły się m.in. ballady uliczne, piosenki kabaretowe i estradowe, pieśni hymniczne, utwory punkowe i rapowe. Ostateczny wybór to 77 tekstów ułożonych według pięciu głównych zagadnień i tym samym rozdziałów książki. To Afekty, Tożsamości, Zdarzenia, Czasoprzestrzenie, Zmysły – dodaje.
Piosenki Warszawskie. Antologia tekstów
Koncepcja i redakcja merytoryczna: Julia Odnous-Pawlińska
Wybór i komentarze: Bartek Chaciński, Jacek Hawryluk, Jan Emil Młynarski
Projekt graficzny i ilustracje: Wojciech Pawliński
Opracowanie naukowe zagadnień, noty rozdziałowe: Piotr Kubkowski
Wprowadzenie: Agnieszka Karpowicz
Posłowie: Igor Piotrowski
Wydawca: Muzeum Warszawy
Wydanie I, Warszawa 2024
ISBN: 978-83-971849-3-0
Format: 16,5 x 22 cm
Oprawa: twarda
Liczba stron: 488
Książka w języku polskim
Grupa docelowa: 15+
Cena okładkowa: 99 zł
Premiera: 6 grudnia 2024
Dostępna w księgarniach Muzeum Warszawy, w sklepie internetowym oraz w wybranych księgarniach.
Fragment książki:
Dlaczego wykonawcy i autorzy tekstów tak chętnie odmieniają słowo „miasto” przez wszystkie przypadki? Czy oznacza to, że przestrzeń miejska stanowi wyjątkowo dobre medium dla wyrażenia tego, o czym się śpiewa? Czy miejskość i konkretne miasta mają jakiś szczególny związek z muzyką popularną i ją współtworzą?
(…) piosenka rozrywkowa może być uznawana za poezję miejskiej nowoczesności. Piosenki popularne – niezależnie od gatunku muzyki i stosunku do miejsca – przedstawiają miasto jako naturalne środowisko życia człowieka, bliskie większej zbiorowości odbiorców i każdemu z nich z osobna. Dlatego właśnie teksty pozwalają słuchaczom rozpoznać siebie w śpiewanych opowieściach oraz ich bohaterkach i bohaterach, współdzielić z nimi przeżycia i emocje rozgrywające się w codziennej, dobrze znanej przestrzeni.
Agnieszka Karpowicz, Co słychać w mieście?
Biogramy autorek i autorów oraz ich ulubione piosenki z książki:
Bartek Chaciński – dziennikarz i publicysta zajmujący się muzyką współczesną oraz kulturą najnowszą. Kierował działem muzycznym miesięcznika „Machina”, obecnie jest zastępcą redaktora naczelnego „Polityki” i kierownikiem działu kulturalnego tygodnika. Od 2003 roku współpracuje z Polskim Radiem, obecnie prowadzi audycje HCH i Tygodnik muzyczny w Trójce. Twórca słowników najnowszej polszczyzny. Członek Rady Języka Polskiego oraz Akademii Fonograficznej ZPAV. Prowadzi blog muzyczny Polifonia.
Ulubiona piosenka z książki: Czerwony autobus, sł. Kazimierz Winkler, muz. Władysław Szpilman, 1952
Jacek Hawryluk – muzykolog i dziennikarz muzyczny zajmujący się muzyką współczesną. Współpracował z „Machiną”, „Gazetą Wyborczą”, „Przekrojem”, „Newsweekiem”. Prowadził w TVP Kultura studia Konkursu Chopinowskiego i Konkursu Wieniawskiego. Od 1991 roku związany z Radiostacją, od 2001 roku z Polskim Radiem. W latach 2007–2024 kierownik redakcji muzycznej i wicedyrektor Programu II. Od 2024 roku związany z Trójką (audycje: HCH, Samo H i W tonacji Trójki).
Ulubiona piosenka z książki: Kombi, Hotel twoich snów, sł. Marek Dutkiewicz, muz. Grzegorz Skawiński, 1979
HCH – duet radiowy Jacka Hawryluka i Bartka Chacińskiego. Sąsiedzi na antenie radiowej od 1995 roku (Rozgłośnia Harcerska/Radiostacja). Razem przed mikrofonem zasiedli w 2003 roku. Przez 13 lat ich wspólny program HCH był nadawany na falach Dwójki, Czwórki i Trójki. Wspólnie publikują felietony w „Ruchu Muzycznym”.
Jan Emil Młynarski – muzyk instrumentalista i wokalista, znawca i popularyzator polskiej muzyki pierwszej połowy XX wieku i jej twórców. Absolwent Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu. Od 2018 roku związany z radiową Trójką, gdzie prowadzi cotygodniową audycję autorską. Założyciel i lider zespołu Warszawskie Combo Taneczne, wykonującego tradycyjny repertuar stołecznych orkiestr ulicznych. Wraz z pianistą Marcinem Maseckim tworzy Jazz Band Młynarski-Masecki, zespół odwołujący do tradycji przedwojennych orkiestr tanecznych. Ostatnio wydał autorskie płyty: Narkotyki, z zespołem Brass Federacja (Mystic Production, 2023), oraz Gambit, jako JM Solo (U Jazz Me Records, 2024). Laureat Nagrody Miasta Stołecznego Warszawy.
Ulubiona piosenka z książki: Warszawo, piękna Warszawo! (Warszawo, moja Warszawo!), sł. Andrzej Włast, muz. Zygmunt Karasiński, 1933
Julia Odnous-Pawlińska – redaktorka merytoryczna i prowadząca, fotoedytorka. Absolwentka Instytutu Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Od 2015 roku związana z Wydawnictwami Muzeum Warszawy. Zredagowała m.in. publikacje: Legendy warszawskie. Antologia (2016) i Herse. Warszawski dom mody (2019).
Ulubiona piosenka z książki: Deszcz (I tak się trudno rozstać…), sł. Konstanty Ildefons Gałczyński, muz. Władysław Szpilman, 1951
Wojciech Pawliński – projektant książek i grafiki użytkowej, ilustrator. Absolwent Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Od 2014 roku współpracuje z wydawnictwami i instytucjami kultury. Autor opracowania graficznego takich tytułów jak Jadłonomia Marty Dymek (Dwie Siostry, 2014) i Legendy warszawskie. Antologia (Muzeum Warszawy, 2016). Jego projekty były wielokrotnie nominowane i nagradzane, m.in w plebiscytach must have Łódź Design Festival czy Książka Roku Polskiej Sekcji IBBY.
Ulubiona piosenka z książki: Syn ulicy (Apasz), sł. Andrzej Włast, muz. Jakub Kagan, 1929
dr Piotr Kubkowski – kulturoznawca i historyk kultury, specjalizujący się w okresie przełomu XIX i XX wieku. Adiunkt w Instytucie Kultury Polskiej i wicekierownik interdyscyplinarnych studiów miejskich na Uniwersytecie Warszawskim. Kierownik projektów badawczych i popularyzator wiedzy. Za książkę Sprężyści o pierwszych warszawskich cyklistach (NCK, 2018) nominowany do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy oraz nagrodzony w Konkursie im. Hanny Szwankowskiej. Współredaktor tomu Spostrzeżenia nad ludźmi. Szczere wyznania Massażystki (Neriton, UW, 2021) oraz serii „Topo-Grafie” wydawnictwa Lampa i Iskra Boża o warszawskich pisarzach.
Ulubiona piosenka z książki: Nie ma cwaniaka dla warszawiaka, sł. i muz. Albert Harris, 1946
dr hab. Agnieszka Karpowicz, prof. ucz. – literaturoznawczyni, kulturoznawczyni, członkini zespołu Pracowni Studiów Miejskich Instytutu Kultury Polskiej, Ośrodka Badań nad Awangardą Uniwersytetu Jagiellońskiego i ośrodka Modernitas przy Université Libre w Brukseli. W latach 2016–2022 wiceprezeska Fundacji im. Mirona Białoszewskiego. Współkuratorka wystaw, kierowniczka projektów badawczych. Jej najnowsze publikacje to „Gęściocha”. Białoszewski nieosobny (współredaktorka tomu) i Białoszewski temporalny (czerwiec 1975–czerwiec 1976) z serii „MiroFor” (słowo/obraz terytoria, 2023).
Ulubiona piosenka z książki: Dezerter, Pałac, sł. Krzysztof Grabowski, muz. Robert Matera, 1985
dr hab. Igor Piotrowski – kulturoznawca, teolog, adiunkt w Zakładzie Historii Kultury Instytutu Kultury Polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. Współzałożyciel i od 2017 roku kierownik Pracowni Studiów Miejskich na tejże uczelni. Zajmuje się historią kultury polskiej, przestrzenią Warszawy, kulturowymi kontekstami kartografii. Autor książek, współredaktor serii „Topo-Grafie” wydawnictwa Lampa i Iskra Boża o warszawskich pisarzach. Współredaktor tomu „Gęściocha”. Białoszewski nieosobny z serii „MiroFor” (słowo/obraz terytoria, 2023).
Ulubiona piosenka z książki: Deszcz (I tak się trudno rozstać…), sł. Konstanty Ildefons Gałczyński, muz. Władysław Szpilman, 1951
Więcej o kulturze i sztuce znajdziecie tutaj.
