Data spotkania z Artystką – sobota, 18 maja 2024, godz. 17:00 – oprowadzanie autorskie w Noc Muzeów.
Wystawa „PIASEK I SKAŁA” potrwa od 29 kwietnia do 18 maja 2024 r. Wstęp wolny.
Kurator wystawy: Marek Grygiel
Partnerzy wystawy: Printed.com.pl | Miasto Stołeczne Warszawa
Patronat medialny: Damosfera.pl | BluStream TV
Koordynatorka: Magdalena Krowicka
Katarzyna Januszko wybrała pustynię jako miejsce dla swoich artystycznych projektów nie przez przypadek. Kontynuacja tych projektów narodziła się równolegle z wybuchem ogólnoświatowej pandemii, która wstrzymała życie na prawie dwa lata. Potrzeba przekazania odczucia pustynnego krajobrazu splotła się ściśle z próbą odnalezienia i uporządkowania swoich odczuć względem przemijającego czasu, a także zdefiniowania raz jeszcze swojego miejsca w świecie.
Pustynia stała się miejscem inspiracji, ponieważ jest to krajobraz w którym autorka spędza sporo czasu. Regularne pobyty w swoim domu na półwyspie Synaj, miejscu symbolicznym i biblijnym ze słynnym klasztorem Św. Katarzyny usytuowanym na wzgórzu, pod którym miał znajdować się krzew gorejący, nasuwają refleksje związane z przemijalnością i ułudą materialną naszej ziemskiej egzystencji.
Pustynia zawiera w sobie element medytacji najczęściej wywołanej pokonywaniem bezkresnych przestrzeni. Ma też nasuwające się skojarzenia z upływającym czasem, jak ziarenka piasku rozwiewane pustynnymi wiatrami ciągnącymi od morza. Pustynia wiąże się również z przemieszczaniem, o czym świadczą i świadczyli przez wieki swoim nomadycznym trybem życia Beduini.
Z kontynentem afrykańskim Katarzyna Januszko obcowała bardzo często, spędzając dłuższe okresy życia u swoich rodziców, którzy w Afryce mieszkali i pracowali przez wiele lat. To, że jej obecny dom na Synaju, w którym często przebywa jest zarazem blisko Europy (wychowała się w Wielkiej Brytanii) pozwala jej zachować kontakt i poczucie obcowania z inną kulturą.
Elementem stałym tego pustynnego krajobrazu są karawany, w których ludziom od zawsze towarzyszyły wielbłądy, przystosowane jak mało które zwierzęta do ekstremalnych warunków przetrwania. To właśnie wielbłądy, na poły magiczne zwierzęta zafascynowały autorkę tego projektu. Nie bez powodu zatem w inscenizowanych pracach fotograficznych Katarzyny Januszko pojawiają się kości tych zwierząt, specjalnie mozolnie wypreparowane na tę okazję. Swoją bielą odcinają się ze skalistego podłoża. Pustynia bowiem w tym miejscu nie jest tylko rozległą równiną, jak to bywa gdzie indziej, ale ma wyniesienia i skały w różnych odcieniach i barwach.
Kości pełnią rolę ważnych, symbolicznych rekwizytów. Zestawiane są z jej nagimi pełnopostaciowymi portretami, a po sesji zdjęciowej zostają w większości odwożone z powrotem na cmentarzysko i niejako „oddane” pustyni. Jest to zaplanowany i przemyślany rytuał będący nieodłączną częścią tego projektu. Kości pojawiają się tutaj nie bez powodu, ponieważ są nawiązaniem do dramatycznych okoliczności i traumy, jaką autorka przeżyła w wyniku poważnego wypadku samochodowego w przeszłości. Zestawienie tych zwierzęcych szczątków z kruchością ciała i bezmiarem przestrzeni kosmicznych krajobrazów pustyni kojarzyć się może z elementami sztuki tzw. land artu. Jednocześnie kości są jednym z najtrwalszych elementów przeszłego życia, robi się na ich podstawie badania genetyczne dotyczące nawet czasów prehistorycznych. W jakiś sposób reprezentują niezniszczalną siłę, trudno je spalić, trudno je zetrzeć na proch, nie poddają się szybkiemu rozkładowi. Niosą więc ze sobą archetypiczną siłę przetrwania na przekór wszelkim przeciwnościom.
Pojawiają się nie tylko w serii zdjęć wykonanych na pustyni, ale zyskują również status specjalnie wyeksponowanych obiektów, co umożliwia ich wierne odtworzenie za pomocą drukarki D3.
W tym miejscu warto zaznaczyć, że wszystkie fotografie są zrobione starym niemieckim aparatem Dacora I na filmie szeroko klatkowym. Część odbitek autorka własnoręcznie wykonała w ciemni, a większe formaty zostały wydrukowane na specjalnie wyszukanym w Niemczech papierze, dającym niepowtarzalny walor, potęgujący archiwalny wydźwięk zdjęć.
Dodatkowym elementem wzbogacającym ten pustynno-ontologiczny projekt są mapy – oryginalne, niewielkich rozmiarów na podłożu jedwabnej materii. Dotyczą terenów pustynnych północnej Afryki i używane były przez wojska brytyjskie podczas II wojny światowej. Zachowane w bardzo dobrym stanie w rodzinnych zbiorach, stają się metaforycznym zapisem podróży do miejsc klimatem i szerokością geograficzną zbliżonych do przestrzeni, w jakich obecnie przebywa autorka.
Cały inwentarz użytych środków, jakimi posługuje się Katarzyna Januszko sprowadza się do pojęcia przetrwania nawet w najtrudniejszych warunkach. Dokonane tradycyjnymi technikami zapisy fotograficzne na archiwalnych nośnikach, atrybuty symbolizujące trwałość, aspekty wytrzymałości w przedmiotach trudnych do zniszczenia, są wyrazem jej świadomego dążenia do zmierzenia się z podstawowym zagadnieniem przetrwania. Również wobec nieoczekiwanych zagrożeń, których nie oszczędza nam życie na tej coraz bardziej wyeksploatowanej i umęczonej ziemi.
Zestawienie swojego ciała z tak niezniszczalnymi elementami przeszłości, jak również z pustynnym, surowym, trwającym od zawsze krajobrazem, umożliwia pogłębioną refleksję nad ulotną obecnością we wszechświecie.
Piasek, skała zostaną kiedy nas już nie będzie.
Marek Grygiel
Strona autorska Katarzyny Januszko: https://kasiajanuszko.com/
Zapraszamy. Wstęp wolny.
