Relacja z psychopatą i narcyzem to piekło! Jak ich rozpoznać i ustrzec się toksycznej znajomości?

***

Kim są psychopaci?

Psychopatia to zaburzenie osobowości. Aktualnie coraz częściej ten typ zaburzeń określa się terminami: antyspołeczne albo dyssocjalne zaburzenie osobowości. Badania, które przeprowadził James Fallon, amerykański profesor psychiatrii, dowodzą, że psychopaci znajdują się w każdej społeczności świata, niezależnie od kultury i rasy. Stwierdził także, że powstanie tego zaburzenia może mieć związek m.in. z doznaniem przemocy emocjonalnej i fizycznej, jak również z wykorzystaniem seksualnym w bardzo wczesnym dzieciństwie.

Psychopaci mają niski poziom lęku. Inaczej odbierają emocje, choć trudno powiedzieć, że je czują i ich doświadczają. Dlatego rozmowy z nimi na ten temat zwykle kończą się fiaskiem. Nie mają empatii względem nawet najbliższych osób, więc twoja choroba i problemy raczej nie zrobią na nich większego wrażenia! Nie odczuwają wyrzutów sumienia, natomiast potrafią świetnie udawać, że jednak je mają, kiedy sytuacja tego wymaga, np. gdy zostają przyłapani na kłamstwie.

A kłamią nałogowo i bez mrugnięcia okiem. Ich ponadprzeciętna zdolność do konfabulacji świetnie łączy się ze skłonnością do manipulacji, w której są zwykle bardzo przekonujący i pewni siebie. Nie dadzą się bowiem zdemaskować aż tak łatwo, jak możesz przypuszczać! A jeśli zdarzy ci się sformułować nieprzychylną dla nich opinię, śmiertelnie się obrażą, odwracając przy tym nierzadko „kota ogonem”, gdyż nie są w stanie wziąć odpowiedzialności za swoje czyny. Wina nigdy nie leży po ich stronie, chętnie oddadzą ją w twoje ręce bądź zrzucą ją na zły los i świat.

***

Psychopatów cechuje impulsywność w działaniu. Nie należą oni do osób, które planują z wyprzedzeniem i przewidują konsekwencje swoich poczynań.

Osoby z tym zaburzeniem mają także tendencję do życia na czyjś rachunek i pożyczania pieniędzy od innych. Zapraszając cię na obiad do restauracji albo zapomną portfela, albo w najlepszym wypadku będą chcieli wypróbować nową funkcję aplikacji płatniczej, która sprawnie podzieli wasz rachunek na pół.

Ludzie z dyssocjalnym zaburzeniem osobowości potrzebują większej niż inni stymulacji. Systematyczny dopływ adrenaliny sprawia, że są ożywieni i pobudzeni. Dlatego często robią to, co powszechnie uznaje się za niezgodne z prawem bądź sprzeczne z przyjętymi normami społecznymi, co w skrajnych przypadkach może skończyć się konfliktem z prawem. To z kolei trudno będzie zrozumieć psychopacie, gdyż jest on przekonany o tym, że stoi ponad obowiązującymi wszystkich ludzi normami i zasadami.

***

Psychopaci lubują się w zmianach, stałość ich nudzi. Lubią, gdy coś się dzieje i wystawiają cierpliwość innych na próbę! W relacjach partnerskich kłamią i zdradzają. W relacjach zawodowych także mijają się z prawdą i umiejętnie manipulują ludźmi w taki sposób, by mieć każdego „w szachu”. Bezwzględnie dążą do obranych celów, zmyślając barwne historie swoich zasług i sukcesów, przy czym opowiadają o nich z pełnym przekonaniem. A trzeba wiedzieć, że psychopaci mówią pięknie i są przy tym niezwykle pełni uroku, gdyż wierzą, że są lepsi od innych, co wynika z ich miłości do samego/samej siebie. I w tym miejscu warto zaznaczyć, że zdarza się, iż psychopaci posiadają także narcystyczne rysy osobowości.

***

Narcyz może być niebezpieczny!

Narcyzm to także zaburzenie osobowości. Powiedzieć, że narcyzi są skupieni na sobie, to jak nie powiedzieć nic, bo oni się uwielbiają i obdarzają samych siebie dużą troską. Troska ta może objawiać się w różny sposób. Zwykle bardzo skupiają się na swoim wyglądzie, fizyczności. Zdarza się także, że są przewrażliwieni na punkcie swojego zdrowia.

Narcyzi są często bardzo podejrzliwi. Lubią kontrolować innych i wietrzyć podstęp. Twierdzą, że inni ludzie im zazdroszczą albo źle im życzą. Bywa, że formułują tego typu podejrzenia nawet wobec najbliższej rodziny.

Trudno powiedzieć, że te osoby wyznają i kierują się jakimiś wartościami. Głównie podążają za swoimi sprawami i korzyściami, działając nierzadko z zimną krwią. Nie przejawiają uczuć, bo trudno im się z nimi zidentyfikować, dlatego raczej działają machinalnie i na chłodno, bez emocji.

***

Ważny jest dla nich sukces, pieniądze i władza, ponieważ dzięki nim zyskują potencjał i podziw. Zasobne konto jest miarą ich wartości.

Mają wyidealizowane wyobrażenie własnej osoby niespójne z rzeczywistością. Im bardziej jest ono odległe od tego, jak postrzegają ich ludzie, tym bardziej narcyzi stają się nieszczęśliwi w kontaktach z innymi. W skrajnych przypadkach zaczynają się zamykać i unikać towarzystwa. Dlatego narcyzi uwielbiają fantazjować na temat swój i swojego życia, wyobrażając sobie, że to oni rozdają karty, co sprawia im niewątpliwą przyjemność i przynosi chwile wytchnienia od rzeczywistości, tym bardziej, jeśli ta nie jest dla nich łaskawa bądź bywa nie do zaakceptowania.

U podłoża narcyzmu leży – o dziwo – brak pewności siebie! To szczególnie zaskakujące, gdyż te osoby potrafią świetnie manipulować i wykorzystywać mniej bądź bardziej świadomie innych ludzi.

***

Jak uniknąć toksycznej relacji?

Jeśli w swoim otoczeniu zauważysz osobę, która niemalże zawsze zwraca uwagę wszystkich na siebie i ma tendencję do sprowadzania rozmów na swój temat, zachowaj czujność. Być może zauważysz także, że ta sama osoba opowiadając jakąś historię przytoczy fakty, które w czasie trwającej dyskusji zmieni na potrzeby danej rozmowy.

Zwracaj także uwagę na ludzi, którzy wykazują nadmierne tendencje do zmiany swoich zachowań. Mogą one ujawnić, że masz do czynienia z osobą, która jest toksyczna! Psychopaci i narcyzi są bowiem świetnymi aktorami i w jednej chwili potrafią zmienić swoje zachowanie jak kameleon kolory, by sprawnie wejść w rolę, która ma im się przysłużyć w osiągnięciu ich celów. Są przy tym niezwykle przekonujący, co ułatwia im manipulowanie innymi. Intrygi to ich chleb powszedni! Tego typu zachowania powinny być dla ciebie czerwonym światłem w dalszym trwaniu w takiej relacji! Jeśli tak się jednak nie stanie, z czasem przekonasz się, że od tego typu osób nie uzyskasz pomocy w razie kryzysu. Prędzej cię skrytykują niżeli wyciągną pomocną dłoń czy wesprą dobrą radą.

***

Nie warto powierzać im także tajemnic, bo ich nie dotrzymają. Lubią opowiadać wszystko – wszystkim i tworzyć pomówienia. A jeśli zdecydujesz się wyjaśnić nieporozumienie, wpędzą cię w poczucie winy. Nie cofną się także przed szantażem emocjonalnym czy zastraszaniem, dlatego lepiej z takiej relacji wycofać się wcześniej, niż narażać się w dalszej konsekwencji jej trwania na skrajne emocje.

Te osoby trudno jest poddać terapii i pozostaje to po prostu zaakceptować! Kontynuując tego typu znajomość czy to w życiu prywatnym, czy to na gruncie zawodowym marnujemy czas i energię na niekończące się intrygi, tracąc przy tym zdrowie, radość życia i nierzadko poczucie własnej wartości. Dlatego dystans w kontaktach z tymi osobami, a jeśli jest to możliwe, ograniczenie bądź zaprzestanie kontaktów z nimi, to najlepsze, co możesz dla siebie zrobić i nie miej z tego powodu wyrzutów sumienia!

Mark Twain mawiał: „Łatwiej jest oszukać człowieka, niż przekonać go, że został oszukany”.

Psychopaci i narcyzi nie od razu pozwalają rozpoznać swoje prawdziwe oblicze. Nie mając empatii, manipulują, ranią i niszczą osoby pozostające z nimi w relacji. Dlatego im wcześniej zauważysz, że masz do czynienia z osobą mającą te cechy zaburzeń osobowości, jeśli możesz, uciekaj, a jeśli musisz zostać, pamiętaj, by podając im rękę liczyć palce!

***

Źródła:

Alexander Lowen, Narcyzm. Zaprzeczenie prawdziwemu Ja.

Thomas Erikson, Otoczeni przez psychopatów. Jak rozpoznać tych, którzy Tobą manipulują.

Marta Pawlikowska-Olszta, Jak poradzić sobie z narcyzmem i toksycznymi relacjami w życiu.

James Fallon, Mózg psychopaty. Intrygujące spojrzenie na ciemną stronę umysłu.

Robert Greene, Prawa ludzkiej natury.