Zofia Rydet – wybitka fotografka, autorka wielu cyklów fotograficznych (jak np. „Mały człowiek” czy „Nieskończoność dalekich dróg”), z których najbardziej znany jest „Zapis socjologiczny”. Może tak bardzo przypadł do gustu odbiorcom, bo pokazuje nas samych…
Cykl „zapis socjologiczny” Zofia Rydet rozpoczęła już jako dojrzała kobieta, w wieku 67 lat. „Uważała, że moment wykonywania fotografii to chwila doniosła, która zostanie uwieczniona i pozostawiona przyszłym pokoleniom. Jej celem było zatrzymanie tego, co przemija” – czytamy słowa historyczki sztuki z Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu Anny Florek, kuratorki wystawy „Zofia Rydet. Zapis socjologiczny”.
Sama fotografka ponoć wolała nazwę „zapis emocjonalny” dla swoich zdjęć. Na fotografiach chciała zatrzymać świat, który przemija. Chciała pokazać rzeczywistość otaczającą człowieka, tę najbliższą, bo wnętrze jego domu. Chciała ja pokazać wiernie i rzetelnie.
„[Moja praca] ma utrwalić to, co już się zmienia i co, choć jest jeszcze realną rzeczywistością, przestaje istnieć i może już w niedługim czasie będzie trudne do wyobrażenia. Ma pokazać wiernie człowieka w codziennym jego otoczeniu, wśród jakby tej otoczki, która z jednej strony staje się dekoracją jego bezpośredniego otoczenia – wnętrza, ale która także pokazuje jego psychikę, mówi czasami o nim więcej niż on sam.” *
Zofia Rydet wchodziła do prywatnych domów w całej Polsce, wchodziła do mieszkań i wiejskich chat. Fotografowała według jednego schematu, usadzając pojedyncze osoby lub całe rodziny na tle jednej ściany, wśród codziennych, najbardziej interesujących przedmiotów, które były w danym domu. Były to gobeliny, telewizory, kuchnie, czy pluszowe misie lub lalki odświętnie ubrane i usadzone na wersalce. Zależało jej by pokazać człowieka w jego najbardziej autentycznym otoczeniu. Wszystkie te detale są doskonale widoczne na każdej z fotografii. Osoby fotografowane patrzą prosto w obiektyw, bez „uśmiechu”.
Jak jej się udawało tak po prostu wejść do obcych ludzi i zdobyć ich zaufanie, by ich sfotografować?
„Pukam do drzwi, mówię Dzień dobry i podaję rękę. Wchodząc do mieszkania, bacznie rozglądam się i od razu widzę coś pięknego, coś szczególnego, i to chwalę. Właściciel jest tym ujęty, że mnie się to podoba, ja wtedy robię pierwsze zdjęcie. Każdy ma w swym mieszkaniu coś, co jest dla niego najdroższe. Jeśli mnie się uda to zauważyć, to ten człowiek zaraz mi ulega.” *
Na nasze szczęście miała dar zauważania tych „najdroższych” dla ludzi przedmiotów. Ludzie jej ufali, wpuszczali do swoich domów i mieszkań, i pozwalali się fotografować.
Odwiedzała i fotografowała ich w latach 1978-1997, aż do śmierci. Stworzyła kilkanaście tysięcy fotograficznych obrazów epoki, które są dokumentacją zmian społecznych zachodzących w tym okresie, a z drugiej strony intymnym, szczerym i wiernym portretem Polaków. Fotografka wchodziła do domów ludzi biednych i majętnych, do osób religijnych i nie, do młodych i starych, w miastach i wsiach.
„Widzę, że jednak chwytam i utrwalam to, co bezpowrotnie ginie. Wieś przechodzi w tej chwili ogromne przemiany, staje się zupełnie inna. Chciałabym bardzo ukazać to, co było – świat, który właśnie już przeminął.” *
Wspaniale dla nas, że ten odchodzący świat uchwyciła! I to tak pięknie.
Wystawę, na której pokazano 100 wybranych fotografii, można oglądać w Gmachu Głównym Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, ul. Jagiellońska 56 do 28 stycznia 2024 roku.
* Cytaty pochodzą z wystawy „Zofia Rydet. Zapis socjologiczny” w Gmachu Głównym Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu
Aleksandra Karkowska – autorka międzypokoleniowych książek „Banany z cukru Pudru”, „Na Giewont się patrzy”, „Marsz, marsz BATORY”, „FOTO z misiem”. Od 2015 roku prowadzi Oficynę Wydawniczą Oryginały. Absolwentka Polskiej Szkoły Reportażu. Działa społecznie na warszawskiej Sadybie. Kocha fotografie i podróże.
Więcej o kulturze znajdziecie tutaj.
