Historia i ewolucja święta
Początki Międzynarodowego Dnia Kobiet wywodzą się z ruchów robotniczych w Europie i Ameryce Północnej na początku XX wieku. Pierwsze obchody miały miejsce 28 lutego 1909 roku w Stanach Zjednoczonych, zorganizowane przez Socjalistyczną Partię Ameryki na cześć strajku kobiet pracujących w przemyśle odzieżowym. W kolejnych latach idea ta rozprzestrzeniła się na Europę, a w 1910 roku na Międzynarodowej Konferencji Kobiet Socjalistek w Kopenhadze niemiecka działaczka Clara Zetkin zaproponowała ustanowienie corocznego dnia walki o prawa kobiet. Wtedy po raz pierwszy obchodzono święto kobiet 19 marca 1911 roku w Austrii, Danii i Szwajcarii. Główne postulaty dotyczyły praw wyborczych dla kobiet, możliwości obejmowania stanowisk publicznych, dostępu do pracy i szkoleń zawodowych oraz eliminacji dyskryminacji w miejscu pracy. Początkowo Dzień Kobiet nie miał ustalonej konkretnej daty. Obchodzono go na przełomie lutego i marca.
Niespełna tydzień później, 25 marca 1911 roku, doszło do tragicznego pożaru w fabryce Triangle Shirtwaist w Nowym Jorku, w którym zginęło 146 osób, głównie młodych kobiet – imigrantek pracujących w trudnych warunkach. Katastrofa ta stała się symbolem walki o prawa pracownicze i przyczyniła się do wprowadzenia reform w zakresie bezpieczeństwa pracy.
W 1914 roku Międzynarodowy Dzień Kobiet po raz pierwszy obchodzono w Niemczech 8 marca, prawdopodobnie dlatego, że ta data przypadała w niedzielę, co ułatwiało zorganizowanie strajku.
W Rosji Dzień Kobiet został oficjalnie ustanowiony 1921 roku z inicjatywy Włodzimierza Lenina. Kluczową rolę w jego wprowadzeniu odegrała Aleksandra Kołłontaj, bolszewicka rewolucjonistka i działaczka feministyczna, która przekonała Lenina do uznania 8 marca za święto upamiętniające wkład kobiet w rewolucję i walkę o równe prawa. Dzięki jej staraniom dzień ten stał się jednym z ważniejszych świąt w ZSRR, symbolizującym zaangażowanie kobiet w budowę nowego porządku społecznego. Data 8 marca została wybrana na Dzień Kobiet z powodu wydarzeń, które miały miejsce w 1917 roku w Rosji. W tym dniu rozpoczął się strajk kobiet w Petersburgu, który stał się jednym z kluczowych momentów rewolucji, prowadzącej do obalania caratu. Kobiety wyszły na ulice, domagając się lepszych warunków życia, równości oraz zakończenia wojny. Strajk, który rozpoczął się jako protest kobiet, szybko zyskał na sile, przyciągając szerokie poparcie społeczne i prowadząc do upadku rządu carskiego. Z czasem 8 marca stał się dniem obchodów na całym świecie, przypominając o walce o równość i prawa kobiet.
Dzień Kobiet w Polsce
Święto zyskało sławę głownie w czasach PRL-u. Był to jeden z ważniejszych dni państwowych, obchodzony z dużym rozmachem, zwłaszcza w zakładach pracy, szkołach i instytucjach państwowych. Kobiety otrzymywały wtedy symboliczne upominki, najczęściej goździki, tulipany, kawę i rajstopy, które w tamtych czasach były towarem deficytowym. Obchody miały oficjalny charakter, często organizowano akademie, podczas których składano kobietom życzenia, wręczano drobne prezenty i podkreślano ich rolę w budowie socjalistycznego państwa. Choć w PRL-u święto było wykorzystywane propagandowo, to jednak do dziś wiele osób wspomina je z sentymentem.
„Nie ma dziś w Polsce dziedziny, w której kobiety nie odgrywałyby ważnej roli” – mówił Władysław Gomułka.
W prasie ukazywały się liczne artykuły i fotografie kobiet pracujących w różnych sektorach gospodarki – od przemysłu ciężkiego po rolnictwo i naukę. Było to zgodne z ideologicznym przekazem władz, które podkreślały, że w socjalistycznym państwie kobiety mają równe prawa i aktywnie uczestniczą w budowie kraju. Władysław Gomułka i Edward Gierek wykorzystywali to święto do wzmacniania swojego wizerunku jako liderów dbających o interesy kobiet. Gierek szczególnie akcentował rolę kobiet w rozwoju gospodarczym i społecznym Polski, obiecując poprawę ich warunków życia oraz dostęp do lepszej opieki socjalnej i edukacji. W rzeczywistości jednak kobiety nadal borykały się z wieloma problemami, takimi jak nierówne wynagrodzenia czy podwójne obciążenie pracą zawodową i domową.
Mimo to wiele osób z sentymentem wspomina atmosferę tamtych obchodów, zwłaszcza że często były one jedyną okazją, by otrzymać kwiaty czy drobne upominki w czasach niedoborów. Dziś Dzień Kobiet wygląda zupełnie inaczej – zamiast goździków i rajstop pojawiają się bukiety róż, biżuteria, kosmetyki czy inne bardziej spersonalizowane prezenty.
Więcej o kulturze i sztuce znajdziecie tutaj.
