Skąd wzięła się tradycja Wielkanocy?
Wielkanoc w chrześcijaństwie ma swoje źródła w żydowskim święcie Paschy (Pesach), które upamiętniało wyjście Izraelitów z Egiptu. Ostatnia Wieczerza Jezusa była właśnie wieczerzą paschalną. Zgodnie z Ewangelią, Jezus został ukrzyżowany, złożony do grobu, a trzeciego dnia zmartwychwstał – to właśnie to wydarzenie stało się fundamentem świąt Wielkiej Nocy. Początkowo obchodzono je w różnym czasie, ale już w IV wieku ustalono, że Wielkanoc przypada w pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca.
Tradycyjne potrawy wielkanocne i ich symbolika
Stół wielkanocny to nie tylko uczta dla podniebienia, ale również symboliczne przesłanie. Każda z tradycyjnych potraw ma swoje znaczenie:
- Jajka – symbol nowego życia i odrodzenia. Malowane pisanki są nieodłącznym elementem wielkanocnego koszyczka.
- Chleb – symbol ciała Chrystusa i codziennego pożywienia.
- Sól – chroni przed zepsuciem, symbolizuje trwałość, oczyszczenie i nieśmiertelność.
- Wędliny – symbol dobrobytu i zakończenia Wielkiego Postu.
- Chrzan – oznacza siłę i hart ducha, ma przypominać gorycz Męki Pańskiej.
- Ciasta, zwłaszcza baba i mazurek – radość zmartwychwstania, słodka nagroda po czterdziestu dniach postu.
Dlaczego święcimy potrawy na Wielkanoc?
Zwyczaj święcenia pokarmów, czyli tzw. „święconka”, sięga w Polsce średniowiecza. Początkowo święcono tylko chleb i jaja, z czasem zaczęto przynosić do kościoła całe koszyki pełne jedzenia. Obrzęd ten wyraża wdzięczność za plony i dary natury, a także błogosławieństwo dla domowników. Święcenie potraw ma również przypominać o duchowym wymiarze świętowania – o tym, że jedzenie ma służyć nie tylko ciału, ale i duszy.
Lany Poniedziałek – skąd się wzięła ta tradycja?
Lany Poniedziałek, znany też jako Śmigus-Dyngus, to jeden z najbardziej radosnych i popularnych zwyczajów wielkanocnych. Obchodzony w drugi dzień świąt, polega na symbolicznym oblewaniu się wodą. Tradycja ta sięga dawnych, jeszcze pogańskich obrzędów związanych z wiosennym oczyszczeniem i zapewnieniem płodności. Woda miała magiczną moc – przynosiła zdrowie, urodzaj i chroniła przed złymi duchami.
W kulturze ludowej oblewanie dotyczyło głównie dziewcząt – miało to wyrażać sympatię i było formą zalotów. Dziewczyna, która została oblana, mogła się spodziewać powodzenia u chłopców, a nawet rychłego zamążpójścia.
Wielkanoc dziś – tradycja w nowoczesnym świecie
Choć wiele tradycji ewoluuje, Wielkanoc wciąż pozostaje czasem spotkań rodzinnych, refleksji, nadziei i radości. To moment, w którym celebrujemy życie – zarówno to duchowe, jak i codzienne. Kolorowe pisanki, zapach żurku, dźwięk dzwonów rezurekcyjnych i uśmiechy przy stole przypominają nam, że – jak mówi staropolskie przysłowie – „po Wielkim Poście przychodzi radosna Wielka Noc”.
🍲 Przepis na klasyczny żurek wielkanocny z białą kiełbasą i jajkiem
Składniki:
- 1 litr zakwasu na żurek
- 1,5 litra bulionu warzywnego lub mięsnego
- 4 białe kiełbasy
- 4 jajka
- 2 ząbki czosnku
- 1 cebula
- 1 łyżka majeranku
- 2 liście laurowe, kilka ziaren ziela angielskiego
- sól, pieprz, odrobina chrzanu (opcjonalnie)
- śmietanka 18% do zabielenia
Przygotowanie:
- Kiełbasę wrzuć do bulionu z liściem laurowym, zielem angielskim i czosnkiem – gotuj ok. 20 minut.
- Wyjmij kiełbasę, dodaj zakwas (wcześniej wymieszany) do bulionu i zagotuj.
- Cebulę zeszklij na maśle, dodaj do zupy. Dopraw majerankiem, solą i pieprzem.
- Włóż ponownie kiełbasę, zabiel śmietaną.
- Podawaj z połówką jajka na twardo i świeżym chlebem.
🐣 Oto tradycyjny przepis na paschę wielkanocną – deser pochodzący z kuchni kresowej, niegdyś bardzo popularny na terenach wschodniej Polski, Ukrainy i Rosji. Bogata, kremowa, pachnąca wanilią i bakaliami – idealna na świąteczny stół.
🍮 Pascha wielkanocna – przepis klasyczny (na zimno)
Składniki:
- 1 kg tłustego twarogu (najlepiej trzykrotnie mielonego)
- 200 g miękkiego masła
- 5 żółtek
- 200 g cukru pudru
- 200 ml śmietanki kremówki 30%
- 1 łyżeczka ekstraktu z wanilii lub ziarenka z laski wanilii
- 100 g rodzynek
- 50 g kandyzowanej skórki pomarańczowej
- 50 g migdałów lub orzechów (drobno posiekanych)
- opcjonalnie: 1–2 łyżki rumu lub amaretto do nasączenia rodzynek
Wykonanie:
- Przygotowanie bakalii:
Rodzynki zalej wrzątkiem (lub alkoholem) i odstaw na ok. 15 minut, potem odsącz i osusz. - Ucieranie masła:
Masło utrzyj na puch z cukrem pudrem i wanilią. Dodawaj po jednym żółtku, cały czas miksując. - Dodanie twarogu:
Stopniowo dodawaj zmielony twaróg, cały czas miksując na gładką masę. - Dodanie śmietanki i bakalii:
Wlej śmietankę i miksuj krótko, tylko do połączenia. Na koniec dodaj rodzynki, skórkę pomarańczową i orzechy – delikatnie wymieszaj łyżką. - Formowanie paschy:
Wyłóż miskę lub specjalną formę do paschy (można też użyć durszlaka) podwójną warstwą gazy, przelej masę i wyrównaj wierzch. Zawiń gazę na wierzch, obciąż czymś (np. talerzykiem i słoikiem) i wstaw do lodówki na minimum 12 godzin. - Podanie:
Wyjmij z formy, delikatnie zdejmij gazę i udekoruj np. migdałami, bakaliami, lukrem lub cukrem pudrem. Tradycyjnie na paschach wypisuje się litery XB (Христос Воскрес – „Chrystus Zmartwychwstał”).
Wskazówka: Pascha najlepiej smakuje dobrze schłodzona i podana z herbatą. Możesz dodać też inne ulubione bakalie: suszone morele, figi, żurawinę czy kandyzowane wiśnie.
Smacznego i Wesołych Świąt! 🐣
