Maruja Mallo nie należy do malarek, które zdobyły wielką sławę w Polsce. Jej malarstwo pozostaje w cieniu wielu innych twórców XX wieku, a szczególnie jego pierwszej połowy. Tymczasem Maruja znała ich wszystkich albo prawie wszystkich. Doświadczeniami swojego życia mogłaby obdzielić przynajmniej kilka osób, a jej niebywała wola życia sprawiła, że przetrwała więcej, niż wielu mogłoby sobie wyobrazić. Miała 20 lat, kiedy przeprowadziła się do Madrytu. Tam trafiła do śmietanki towarzyskiej, artystycznej bohemy swoich czasów. Wymieniając najsłynniejszych twórców jej czasów, wymienia się w zasadzie jednocześnie jej grono znajomych i przyjaciół.
Dziewczyna, która poznała wszystkich
Naprawdę nazywała się Ana Maria Gomez Gonzalez. Urodziła się w 5 stycznia 1902 roku Viveiro, w małej miejscowości w północnej Hiszpanii. Była czwartą z czternaściorga rodzeństwa Justo Gómeza Mallo i Marii del Pilar González Lorenzo. Nie miała łatwego dzieciństwa, a region, w którym się urodziła, nie należał do prestiżowych lub zamożnych. Jedak bogactwo to nie zawsze pieniądze, ale dużo częściej kapitał intelektualny, jakim dysponuje rodzina. W domu, w którym wyrastała, nie brakowało przestrzeni do rozwoju i pasji. Z całej gromadki sukces artystyczny osiągnęła także Cristina Mallo, o trzy lata młodsza siostra Marujy, która została rzeźbiarką.
Sztuką zainteresowała się jeszcze jako mała dziewczynka. Dzięki wpływom ze strony jej wuja Ramiro Gonzaleza Lorenzo i ciotki Juliany Lastres Carrer. To ich wskazywała jako osoby, które otworzyły dla niej sezam skarbów świata artystów. W 1913 roku rodzina Mallo przeniosła się do Aviles, a następnie w 1922 do Madrytu. Maruja miała wówczas już 20 lat i rozpoczęła studia na Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych San Fernando. Ukończyła studia cztery lata później. Okres studencki był czasem, kiedy zespoiła się w jedno z pokoleniem artystów i naukowców Hiszpańskich znanych jako Generacja 27. Jej towarzyszami byli tacy ludzie jak Salvador Dali, Federio Garcia Lorca, Concha Mendez i wielu innych. Była tam, gdzie tworzyły się wynalazki, nowe środki przekazu w sztuce.
Zbuntowana Maruja wraz z przyjaciółmi dokonywała rzeczy niepojętych dla ówczesnego konserwatywnego społeczeństwa. A były to czasy, kiedy elementy odzieży, w tym kapelusz, były kodami kulturowymi. Dlatego jej zachowanie był skandaliczne:
„Pewnego dnia Federico (Garcia Lorca), Dali, Margarita Manso – inna studentka – i ja zdecydowaliśmy się zdjąć kapelusze. Kiedy szliśmy Puerta del Sol, ludzie kamienowali nas i wyzywali, jakbyśmy dokonali odkryć jak Kopernik czy Galileusz” – opowiadała Maruja Mallo później.
Malarka czasów republiki
W latach dwudziestych Maruja dużo pisała, zarówno mniejszych form literackich, jak i pełnoformatowych książek. Jednak została dostrzeżona nie dzięki twórczości pisanej, ale obrazom. W 1928 roku José Ortega y Gasset zorganizował jej pierwszą wystawę Mallo w Revista de Occidente. Był to pierwszy wielki sukces artystki, który otworzył jej drogę do rozwoju kariery malarki. Krytycy zachwycali się jej obrazami olejnymi przedstawiające Madryt skąpany w słońcu, kobiety, sceny inspirowane rozwojem technologii, kinem, wydarzeniami życia codziennego. Z biegiem czasu Mallo zachwyciła się nurtem realizmu magicznego, który pozostał z nią na wiele lat.
W tym okresie Maruja stworzyła swój własny, unikalny język artystyczny. Czerpała garściami z kultury hiszpańskiej i życia codziennego, wtopiła się we wzrastający wokół niej świat futuryzmu, surrealizmu, awangardy. Jej pierwsza zagraniczna wystawa odbyła się w Paryżu w Pierre Loeb Gallery w 1932 roku.
Mallo przez wiele lat uczyła rysunku, ale tez próbowała swoich sił w różnych innych dziedzinach. Próbowała projektowania przedmiotów użytkowych jak np. Ceramiki. Angażowała się w projekty edukacyjne, twórcze. Maruja była przepełniona pragnieniem krzewienia zmian, wspierania rozwoju społeczeństwa.
Twórczość Marujy Mallo to surrealizm z przedziwną domieszką jej feministycznych zapędów, unikalnej osobowości i płomiennego charakteru. Maruja zdecydowanie wyróżniała się na tle innych twórców nurtu surrealizmu. Jej prace można z łatwością odróżnić od pozostałych. Są mocne w wyrazie, pełne barw i symboliki, która często nie wymaga komentarza. Tu winogrona ułożone w kształcie kobiecej macicy dają owce życia.
Szybko stała się królową hiszpańskiej awangardy. Jej najsłynniejsze prace są pełne barw, ale i charakterystycznej symboliki. Duża część jej prac zawierała jej przesłania sprzeciwiające się patriarchatowi. Mallo nie zgadzała się na świat rządzony przez mężczyzn, na dyskryminację kobiet. Istnieje wiele jej prac, w których używając innych symboli, wyrażała swój zaangażowanie w promowanie kobiecości.
Za oceanem bezpieczeństwa i łez
Wraz z rozpoczęciem się Hiszpańskiej Wojny Domowej w 1936 roku, Mallo postanowiła wyjechać do Portugalii. Wszystkie jej ceramiczne prace zostały zniszczone w czasie wojny, jej malarstwo było napiętnowane przez reżim, a kontynuowanie pracy artystycznej w bezpiecznych warunkach było niemożliwe. Gabriela Mistral, ambasadorka Chile w Portugalii, pomogła jej wydostać się z Europy i udać do Buenos Aires.
Jeśli sądziła, że spotka się to z jakimkolwiek zrozumieniem jej przyjaciół artystów, myliła się. Podejmując decyzję o ucieczce z kraju, stała się wrogiem tych, którzy jeszcze niedawno tworzyli z nią ramię w ramię. Bojkotowano ją, starano się wymazać jej działania w kolektywach artystycznych, wylewano na nią wiadra mentalnych pomyj. Stała się bohaterką anegdot, skandalicznych opowiastek. Cześć grona jej znajomych uznało ją za zdrajczynię.
W okresie, kiedy mieszkała w Ameryce Południowej, nawiązała wiele przyjaźni wśród artystów tego kontynentu. Podróżowała z Pablo Nerudą, eksplorowała Wyspy Wielkanocne. Jej życie pozornie było dobre, ale wciąż obarczone tęsknotą. Nie wszyscy z jej przyjaciół z Hiszpanii się od niej odwrócili. Brała udział nawet w realizacji sztuki „Cantata en la tumba” (Kantata w grobie) Federico Garcii Lorci. Opublikowała też książkę „Lo popular en la plástica española a través de mi obra” (Co jest popularne w hiszpańskiej sztuce dzięki mojej pracy). To w Ameryce Południowej zaczęła portretować kobiety w stylu, który dziś uważany jest za podwalinę pop-artu w Stanach Zjednoczonych.
Maruja przez lata tworzyła też rzeźby i inne formy twórcze, otoczona pięknymi krajobrazami, prowadząc głębokie dyskusje i żarliwie celebrując dni. Żyła tak, jakby życie było performancem artystycznym.
Ukochana Hiszpania
Do swojego ukochanego kraju wróciła w 1962 roku. Był to kraj zmęczony dyktaturą Franco, pełen masowych grobów i historii o zaginionych ludziach. Ten ból udręczenia odczuwalny jest w wielu społecznościach do dnia dzisiejszego. W latach osiemdziesiątych stworzyła niezwykłe geometryczne prace, które otworzyły kolejny etap w jej twórczości. Do końca życia głosiła swój sprzeciw w zakresie patriarchatu. Mimo niezliczonych romansów nigdy nie wyszła za mąż.
Maruja Mallo zmarła w 6 lutego 1995 roku. Miała wówczas 93 lata i niemal do końca pozostała twórcza. Jej długie życie obfitowało w romanse i przyjaźnie, miłości i dynamiczne wydarzenia. Jej niezwykle silna i wyrazista osobowość sprawiała, że miała równie wielu miłośników, co przeciwników. Jednak w malarstwie stała się mistrzyni, a jej pracownia wypełniona była arcydziełami po brzegi.
Maruja jak barwny ptak wciąż zachwyca dzięki swoim obrazom i ogromnej ilości artystycznych zdjęć z jej wizerunkiem. W jej rodzinnej miejscowości Viveiro wciąż stoi dom, w którym się urodziła. W wielu miastach znajdują się ulice jej imienia, a obrazy są rozsiane po różnych kolekcjach. Duch Marujy Mallo wciąż unosi się nad jej krajem.
Bibliografia:
http://www.spainisculture.com/en/artistas_creadores/maruja_mallo.html
https://www.elle.com/es/star-style/noticias-famosos/a39087358/maruja-mallo-artista-historia-vida/
Shirley Mangini, Maruja Mallo, 2012
Carlos L. Bernárdez, Maruja Mallo. A Pintura da nova muller, 2010
Więcej sylwetek kobiet znajdziecie tutaj.
